Məqalələr

“Kitabi-Dədə Qorqud” dastanında işlənən qoşmaların qrammatik-semantik xüsusiyyətləri

XÜLASƏ 

“Kitabi-Dədə Qorqud” dastanı türk dünyasının ən qədim yazılı abidələrindən biridir. Bu dastan sayəsində türk tarixi və mədəniyyəti, erkən orta əsrlər coğrafiyası, eləcə də qədim türk dilləri haqqında dəyərli məlumatlar əldə etmək mümkündür. Epos yazıldığı dövrün əsas dil materiallarından biri kimi XI-XII əsrlərin dil mənzərəsini yaratmaq üçün əlverişli mənbə rolunu oynayır. Burada dilin bütün səviyyələrinə (fonetik, leksik, qrammatik, sintaktik) aid çox sayda nümunələr verilmişdir. Bu isə müasir və qədim türk dilləri arasında paralel müqayisə apararaq dilin inkişaf meyillərini müəyyən etməyi asanlaşdırır. Dastanda əsas nitq hissələri ilə yanaşı, 76 köməkçi nitq hissəsi (təkrar daxil olmaqla), əsasən də xeyli sayda qoşma və bağlayıcılardan istifadə olunmuşdur. Əsas nitq hissələrinin köməkçi nitq hissələrinə nisbətən çoxluq təşkil etməsinə baxmayaraq, işlənən köməkçi nitq hissələri vasitəsilə onların yaranma tarixi, fonetik dəyişikliklər haqqında məlumat əldə etmək olar.  

AÇAR SÖZLƏR 

“Kitabi-Dədə Qorqud” dastanı, köməkçi nitq hissələri, qoşma, türk yazılı abidələri, qrammatik-semantik məna