Məqalələr

Pedaqogikada yaradıcı gərginlik: qlobal tənqidi metodologiyaların Azərbaycan dili və ədəbiyyatının tədrisinə inteqrasiyası

XÜLASƏ

Məqalədə milli kontekstdə formalaşan bilik sistemləri ilə xarici qlobal təsirlərin qarşılıqlı əlaqəsindən yaranan məhsuldar fikir müxtəlifliyi kimi başa düşülən “yaradıcı gərginlik” anlayışı nəzərdən keçirilir və bu konsept birbaşa Azərbaycan dili və ədəbiyyatının tədrisi sahəsinə tətbiq olunur. Müəllif iddia edir ki, qloballaşma, eyni zamanda müasir pedaqoji nəzəriyyələr və rəqəmsal texnologiyaların yaratdığı çətinliklər Azərbaycan dili və ədəbiyyatının tədrisi üçün təhlükə deyil, əksinə, inkişaf və yenilik üçün stimul rolunu oynayır. Məqalədə əvvəlcə Azərbaycanın ənənəvi tədris metodları ilə müasir qlobal pedaqoji yanaşmaların (məsələn, konstruktivizm və tənqidi pedaqogika) müqayisəli təhlili aparılır, tələbə fəallığını və tənqidi düşünmə bacarığını inkişaf etdirməyə yönəlmiş hibrid model irəli sürülür. Daha sonra dilin saflığı məsələsi müzakirə edilir; burada alınma sözlər dilin korlanması kimi deyil, pedaqoji baxımdan faydalı və dinamik bir proses kimi təqdim olunur. Üçüncü istiqamət rəqəmsal texnologiyalar və süni intellektin tədrisə inteqrasiyası ilə bağlıdır – burada texnologiyaların həm mədəni irsin qorunmasında, həm də Azərbaycan ədəbiyyatının beynəlxalq səviyyədə tanıdılmasında necə istifadə oluna biləcəyi araşdırılır. Nəhayət, postkolonial, feminist və oxucu-mərkəzli qlobal ədəbi-tənqidi yanaşmaların Azərbaycan klassik ədəbiyyatına tətbiqi ideyası təklif olunur. Bu yanaşmanın həm dərketmə qabiliyyətini inkişaf etdirdiyi, həm də tələbələri qloballaşan intellektual mühitə hazırladığı elmi şəkildə əsaslandırılır. Qeyd edilir ki, müəllimlər yerli və qlobal miqyaslı “yaradıcı gərginliyi” qəbul etməklə, Azərbaycan dili və ədəbiyyatının tədrisində daha dayanıqlı, dinamik və beynəlxalq miqyasda rezonans doğuran bir yanaşma formalaşdıra bilərlər.

AÇAR SÖZLƏR

yaradıcı gərginlik, Azərbaycan dilinin tədrisi, rəqəmsal humanitar elmlər, tənqidi pedaqogika, hibrid tədris modelləri