Məqalələr

Söz-cümlə ilə yarımçıq cümlələrin sintaktik-semantik xüsusiyyətlərinin müqayisəsi

XÜLASƏ

Yarımçıq cümlələr üzvlənən cümlələr sisteminə aid olub, bütün cümlə üzvləri ilə ifadə edilə bilir. Yarımçıq cümlələrə aid olan koordinasiyaları dəqiq müəyyənləşdirmək məqsədilə onların söz-cümlə ilə müqayisəsi xüsusilə əhəmiyyətlidir. Bu iki cümlə tipi struktur-semantik cəhətdən zahirən sinonimik təsir bağışlayır. Çünki hər ikisi kommunikativ forma baxımından dialoji quruluşa malikdir. Yarımçıq cümlələrdə fikrin ifadəsində iştirak edən üzvlərdən biri və ya hər ikisi buraxılır. Əgər təktərkibli və ya cüttərkibli müxtəsər və geniş cümlə üzvlərindən biri və ya bir neçəsi buraxılıbsa və bu üzvlər asanlıqla bərpa edilə bilirsə, belə cümlələr yarımçıq cümlələr adlandırılır. Söz-cümlə isə üzvlərə ayrılmayan, yəni üzvlənməyən sadə cümlə qrupuna aiddir. Yarımçıq cümlələrdə buraxılan üzvlər mətndəki kontekstə əsasən bərpa edilə bilir. Lakin söz-cümlədə bu mümkün deyil, çünki burada ilkin fikrə münasibət ifadə edildiyinə görə buna ehtiyac qalmır. Ümumiyyətlə, əlaqəli nitqdə məzmunca yarımçıqlıq olmamalıdır; bu yarımçıqlıq onun müstəqil işlədilə bilən bütöv variantlarına nisbətən yalnız formada müşahidə olunur. Bu fərqliliklərin dərk edilməsi dilin istifadə qaydalarının daha dərindən qavranılmasına kömək edir.

AÇAR SÖZLƏR

sintaktik-semantik xüsusiyyət, nitq mühiti, kommunikativ funksiya, üzvlənən cümlə, üslubi cəhət, kontekstual situasiya